op | home

Jaarafrekening Vattenfall

Inhoudsopgave

1. Samenvatting

Bij onze jaarafrekening voor de energiekosten bij Vattenfall viel op dat tussentijdse meterstanden, op het moment van prijsverhogingen, geschat worden, waar deze opgevraagd hadden moeten worden of zelfs op afstand uitgelezen zijn, d.w.z., Vattenfall hoeft niet te schatten, want ze hebben beschikking over de meetwaarden! Van de vier gevallen waar Vattenfall schattingen gebruikt in plaats van metingen, valt dat vier maal in ons nadeel uit, variërend van 0,3% tot 32%. In totaal betalen we 17% meer aan variabele kosten dan de prijs van de energie die we het afgelopen jaar hebben verbruikt.

In een telefonische reactie deelt Vattenfall mee dat ze dit al jaren doen, dat dit de juiste methode is en dat ze niet van plan zijn dit te corrigeren. Ook legt de dame die mij belde uit dat de waarden zijn uitgelezen, niet geschat, ook niet als er in de Tarievenspecificatie, de bijlage bij de jaarafrekening met de details, staat "geschatte waarde". De uitleg van Vattenfall is dat je niet de Tarievenspecificatie moet bekijken, maar de Jaarafrekening. Hierin staan geen details en (dus) ook niet "geschatte waarde".1

De details van en onderbouwing voor bovenstaande is te vinden in de secties hieronder.

2. Prijswijzigingen

Meerdere keren in het afgelopen rekeningjaar (september 2021 tot september 2022) zijn de energieprijzen aangepast. Het is erg belangrijk om de meterstanden op die data te weten, zodat je kunt bepalen hoeveel energie is verbruikt tegen het oude tarief en hoeveel tegen het nieuwe. Je zou dus verwachten dat je energieleverancier op de datum van iedere prijswijziging de meterstand op afstand uitleest waar mogelijk, en aan de klant vraagt de meterstand op te geven waar dit niet kan. In ons geval heeft Vattenfall dat ten minste tweemaal nagelaten, van de twee (achteraf) relevante prijswijzigingen.2

3. Onze situatie

Wij nemen van Vattenfall de volgende producten af met bijbehorende meters:

  1. Stadswarmte:
    • meter voor verwarming (in GJ): kan niet op afstand worden uitgelezen;
    • meter voor warm tapwater (in m3): kan niet op afstand worden uitgelezen.
  2. Electriciteit:
    • de meter kan op afstand worden uitgelezen door Vattenfall (sinds 6 augustus 2017);
    • de meter maakt onderscheid tussen normaal tarief en een daltarief;
    • de meter meet afzonderlijk de afgenomen en de teruggeleverde stroom;
    • in totaal gaat het bij electriciteit dus om vier meterstanden.

Daarnaast heeft ons huis zonnepanelen en warmtepompen. De zonnepanelen leveren totaal in een jaar meer electriciteit dan wij gebruiken, inclusief warmtepompen. Wij maken er al jaren een sport van om te kijken hoe je energie kunt besparen, door zoveel mogelijk de warmtepompen te gebruiken in plaats van de stadsverwarming, door meer kleding en warmere pantoffels te dragen, en door stelselmatig de meterstanden bij te houden. Een deel van de reden voor dit experiment was dat ik onderzoeker was in duurzame energie en de theorie ook in de praktijk wilde meemaken. Daarnaast maken we ons zorgen om de staat van onze planeet voor toekomstige generaties.

4. Meterstanden uitlezen, doorgeven of schatten bij prijsveranderingen

4.1. Een afwijkend jaar: stadswarmte, warmtepompen en een nieuwe dakkapel

Door onze warmtepompen gebruiken we de stadsverwarming eigenlijk nooit, maar we hebben deze nog als backup. Dat kwam goed van pas toen we afgelopen november een nieuwe dakkapel kregen in de stromende regen: de warmtepomp was gedemonteerd uit de oude dakkapel, de nieuwe moest nog afgetimmerd worden en we gebruikten de stadsverwarming om de zaak te drogen en verwarmen bij het werk. Dit was dus een "bijzondere" winter, waar we de stadsverwarming twee weken gebruikten, alleen vóór 1 januari 2022. Dit is te zien op de meterstanden van het begin van het rekeningjaar, van 1 januari 2022 en van het eind van het rekeningjaar. Die laatste twee zijn identiek.

Op 1 januari 2022 ging de prijs van warmte met 55% omhoog. Volgens de meter is 100% van onze afname van stadswarmte in het afgelopen rekeningjaar tegen het oude tarief gedaan.

Onze warmtemeter kan echter niet op afstand worden uitgelezen, dus ik verwachtte een oproep van Vattenfall om de meterstand door te geven per 1 januari 2022. Die kwam er nooit. Benieuwd naar hoe Vattenfall dat oplost heb ik afgelopen maand de Jaarafrekening en de Tarievenspecificatie, waar de details worden vermeld over hoe de gebruikte prijzen tot stand zijn gekomen, erop nageslagen. Het antwoord: als je 100% tegen het oude lagere tarief hebt gebruikt en 0% in het nieuwe hogere, schat Vattenfall dat dit 40,7% laag en 59,3% hoog is. Dit staat ook in de Tarievenspecificatie aangegeven als "geschatte waarde" (zie Figuur 1). De werkelijke meterstand wordt compleet genegeerd. Volgens Vattenfall zouden wij zelfs de verwarming in juli en/of augustus aan hebben gehad!

meterstanden_verwarming.png

Figuur 1: De gebruikte meterstanden voor verwarming uit de Tarievenspecificatie van Vattenfall.

Om te berekenen wat de financiële consequenties hiervan zijn heb ik een Pythonscriptje geschreven dat de meterstanden en prijzen van Vattenfall inleest en hun versie van ons warmteverbruik en de daarbij behorende kosten tot op de cent kan reproduceren: €120,58. Als ik vervolgens de werkelijke meterstanden inlees, zijn de kosten €91,21; €29,34 (24,4%) minder. Met andere woorden/getallen: we betalen 32,2% teveel voor onze warmte. Dit extreme percentage zal te maken hebben met on uitzonderlijk gebruik van de stadswarmte. Aan de andere kant zal een kleiner percentage verschil bij normaal gebruik van anderen gemakkelijk tot eenzelfde absoluut verschil (in euro's) kunnen leiden.

Voor warm tapwater geldt iets soortgelijks, maar daar gaat het om slechts 0,3%, eveneens in ons nadeel.

4.2. Teruggeleverde stroom

Wij leveren meer stroom terug dan we afnemen, dus de inkoopprijzen zijn momenteel door de saldering voor ons niet relevant; we krijgen geld voor wat we netto over een jaar hebben teruggeleverd. Op 1 september 2022 veranderde de terugleverprijs van stroom van €0,07 naar €0,168. Om te weten welke delen van de stroom voor en na die datum zijn teruggeleverd, moeten dus de meterstanden op die datum worden vastgelegd. Onze stroommeters zijn 'slim' en kunnen op afstand worden uitgelezen door Vattenfall. Op 6 augustus 2017 hebben wij daar ook toestemming voor gegeven, en twee dagen later kregen wij de bevestiging dat zij dat iedere 15 minuten doen. Die meterstanden zijn ook op de website van Vattenfall terug te zien — zij beschikken daar dus over. Ze zijn ook online in te zien, zie Figuur 2.

mijnvattenfall-meterstanden.png

Figuur 2: Screenshot van Mijn Vattenfall. Vattenfall weet precies de meterstand op bijvoorbeeld 31 augustus. De waarden komen overeen met die welke we zelf hebben opgenomen. Ook het uurlijkse verbruik is beschikbaar. Het is een raadsel waarom ze geschatte waarden gebruiken.

In de Tarievenspecificatie van Vattenfall, de bijlage bij de Jaarafrekening, is te vinden dat we in het hele rekeningjaar 2021–2022 netto 712 kWh hebben teruggeleverd. Daarvoor worden de door Vattenfall op afstand uitgelezen data gebruikt, en dat klopt met de data die we zelf hebben opgenomen.3 Daarover zijn we het dus eens.

Het tussenpunt op 31 augustus (23:59) of 1 september (00:00) is echter door Vattenfall geschat (zie Figuur 3), hoewel zij beschikken over de meting.4, 5 Wij hebben die waarde wel (ook) uitgelezen, en de waarde op de meter verschilt van de schatting van Vattenfall. Helaas voor ons is dat, zowel voor het normaaltarief als het daltarief, wederom in ons nadeel.

Volgens Vattenfall hebben we, van de 712 kWh totaal netto teruggeleverd, 663 kWh teruggeleverd vóór 1 september en 49 kWh erna. Volgens de meter is dat 561+151 kWh. Volgens Vattenfall krijgen we dus

\begin{equation*} 663 \times 0.07 + 49 \times 0.168 = €54.642 \end{equation*}

terug, volgens de meter en een tweede Pythonscriptje

\begin{equation*} 561 \times 0.07 + 151 \times 0.168 = €64.638. \end{equation*}

We zouden dus €10,00 (18,3%) meer terug moeten krijgen, of krijgen 15,5% te weinig terug.

meterstanden_stroom.png

Figuur 3: De gebruikte meterstanden voor stroom uit de Tarievenspecificatie van Vattenfall. Een kwart is geschat.

4.3. Van geschatte meterstanden in de Tarievenspecificatie naar energieprijzen in de Jaarafrekening

In mijn telefoongesprek met Vattenfall (zie hieronder) werd mij regelmatig verteld dat in de Tarievenspecificatie, de bijlage van de Jaarafrekening waar wordt uitgelegd hoe Vattenfall de gehanteerde prijzen bepaalt, weliswaar bij de herkomst van de meterstanden geschatte waarde staat, maar dat ik daar niet moet kijken. In moet alleen in de Jaarafrekening kijken, daar komen alleen uitgelezen meterstanden voor.

Dat is correct. In de Jaarafrekening staan alleen de afgelezen begin- en eindstand van de meter en het totaalverbruik. Echter, de prijs waarmee dat totaalverbruik wordt vermenigvuldigd om de kosten te berekenen is niet de werkelijke prijs van de energie op enig moment. In plaats daarvan is de prijs per kWh of GJ in de Jaarafrekening een gewogen gemiddelde, dat wordt uitgerekend in de Tarievenspecificatie, aan de hand van afgelezen en geschatte meterstanden. Die geschatte meterstanden komen dus wel degelijk voor in de Jaarafrekening, maar "verstopt" in de energieprijs per eenheid. Als de geschatte meterstanden in de Tarievenspecificatie niet kloppen met de werkelijke meterstanden is de prijs per eenheid in de Jaarafrekening dus fout.

Neem als voorbeeld de terugleverprijs van stroom. Die was tot 01-09-2022 €0,07 per kWh, na die datum €0,168/kWh. Op mijn jaarafrekening staat echter een prijs van €0,076715 voor normaaltarief en €0,076941 voor daltarief (zie Figuur 4). Maar die prijzen hebben nooit bestaan! Mijn Pythonscriptje kan die prijzen reproduceren (wanneer ik, net als Vattenfall, onnodig tussentijds afrond). Als ik vervolgens de geschatte meterstanden vervang door de afgelezen, werkelijke meterstanden, zouden deze prijzen respectievelijk €0,088443/kWh en €0,108047/kWh moeten bedragen. Ik krijg dus 13,2%–28,8% te weinig voor mijn teruggeleverde stroom.

jaarafrekening_prijzen.png

Figuur 4: Screenshot van de teruggeleverde stroom in de Jaarafrekening. De vermelde energieprijzen hebben nooit bestaan, maar zijn een gewogen gemiddelde, berekend in de Tarievenspecificatie (op grond van geschatte meterstanden).

Uiteindelijk is dit natuurlijk een andere manier om hetzelfde te zeggen; het maakt niet uit hoe je het berekent, het resultaat is hetzelfde: we krijgen €10,00 te weinig terug. Eenzelfde verhaal geldt voor de manier waarop de warmteprijzen worden bepaald.

5. Contact met Vattenfall

5.1. Correctie meterstanden op 31-10-2022

Vattenfall heeft een webformulier om foutieve meterstanden te corrigeren: https://www.vattenfall.nl/klantenservice/jaarafrekening-correctie/meterstanden/ Aangezien wij de meterstanden zelf ook uitlezen, heb ik die op maandag 31-10-2022 doorgegeven.

5.2. Telefonisch contact op 1-11-2022

Op dinsdag 01-11-2022 kreeg ik een telefoontje waar mij te verstaan werd gegeven dat Vattenfall dit al jaren zo doet, en dat ze niet van plan zijn de jaarafrekening te baseren op de werkelijke meterstanden.

5.2.1. Geparafraseerde delen uit dat telefoongesprek

  • VF: "Dit gaan we niet corrigeren"
  • VF: "Kijk naar de jaarafrekening, niet naar de tarievenspecificatie"
    • Ik: In de jaarafrekening zelf staan niet alle details. Die details, b.v. hoe de door Vattenfall gehanteerde prijs tot stand gekomen is, staan in de Tarievenspecificatie. U zegt dus eigenlijk "kijk niet naar hoe de prijs tot stand komt".
    • Ik: In de jaarafrekening staat:
      • "Benieuwd hoe wij de gemiddelde prijzen berekenen? Op uw persoonlijke Mijn Vattenfall-pagina vindt u een volledig overzicht van de tarieven die wij hanteren. U vindt de tarievenspecificatie op de pagina 'Mijn jaar- en eindafrekeningen' in Mijn Vattenfall." (Zie Figuur 5).
      • "Een specificatie van uw tarieven? Bekijk de tarievenspecificatie in Mijn Vattenfall."
      • Ergo: kijk wel naar de tarievenspecificatie, als je de Jaarafrekening moet geloven.
    • Ik: Het gaat niet om de totale meterstand over een jaar, die klopt. Het gaat om de meterstanden op de momenten van de prijswijzigingen. Die kloppen niet.
  • VF: "De prijzen veranderen ieder jaar per 1 januari, we vragen nooit om meterstanden, dit is niet anders dan andere jaren."
    • Ik: Dat jullie het altijd fout doen is geen reden om het dit jaar ook fout te doen.
    • Ik: Hoe bepalen jullie dan welk deel voor en welk na 1 januari is verbruikt? — Geen antwoord.
    • Ik: In uw Tarievenspecificatie staat voor sommige meterstanden, b.v. die van 31-08-2022 voor electriciteit en die van 01-01-2022 en 01-07-2022 voor warmte en warm tapwater: Herkomst: "geschatte waarde". Deze zes waarden zijn dus niet uitgelezen, maar afgeschat. — Antwoord: je moet niet naar de tarievenspecificatie kijken, maar naar de Jaarafrekening, daar staat niets over schatten.
    • Ik: Waarom staan in de Tarievenspecificatie bij teruggeleverde stroom, waarvan jullie de meter op afstand kunnen uitlezen, geschatte meterstanden? — Antwoord: je moet niet naar de tarievenspecificatie kijken, maar naar de Jaarafrekening, daar staat niets over schatten.
    • Ik: Van de 18 meterstanden in de Tarievenspecificatie zijn er 8 (44%) door jullie uitgelezen, 4 (22%) door ons doorgegeven en 6 (33%) geschat. Eén derde is geschat!
    • Ik: In eerdere jaren veranderde de warmteprijs b.v. van 22 naar 23 euro/GJ, nu van 25.5 naar 39.4: 55%. Dat is heel anders dan andere jaren. Maar u heeft gelijk als u suggereert dat wij misschien in eerdere jaren ook teveel hebben betaald, al ging het toen waarschijnlijk hooguit om enkele euro's, niet om tientallen. Dat is nauwelijks de moeite om in te duiken. Maar nu is dat anders.
  • VF: "Leest u dan de meterstanden regelmatig uit?"
    • Ik: Ja, iedere 10 seconden.
    • VF: "Maar u kunt niet verwachten dat wij dat iedere 10s doen."
    • Ik: Dat klopt, maar wel dat jullie dat ieder uur doen. Daarvoor heeft u jaren geleden aan ons toestemming gevraagd en van ons gekregen. Dus u heeft de waarden voor ieder uur.6 Waarom schat u ze dan? — Antwoord (allemaal tegelijk): <zelfde riedeltje>.
  • VF: "Dan wil ik de meterstanden van eerdere jaren op 1 januari ook zien."7
    • Ik: Dat kan, ik zal ze erbij halen.
    • VF: "Nee, graag in een email."
  • VF: "Ik zal dit noteren als klacht."
    • Ik: Graag, tot nu toe was het een correctie op jullie schattingen, maar als ik niet serieus wordt genomen en het echt jullie beleid is om gefantaseerde meterstanden te gebruiken en werkelijke meterstanden te negeren, en om meer in rekening te brengen dan wat er is verbruikt, dien ik inderdaad een klacht in.

jaarafrekening_zie_tarievenspecificatie.png

Figuur 5: Volgens de telefoniste van Vattenfall moet je niet in de Tarievenspecificatie kijken, maar in de Jaarafrekening. Volgens de Jaarafrekening zelf moet je juist wel in de Tarievenspecificatie kijken.

5.2.2. Conclusie boodschap Vattenfall in telefoongesprek

  • De jaarafrekening is correct: de meterstanden zijn uitgelezen niet geschat. In de Tarievenspecificatie, waar alle details van de Jaarafrekening staan, staat weliswaar dat de meterstanden wel geschat zijn, maar daar moet je niet naar kijken — je moet alleen naar de Jaarafrekening kijken, daar zijn de details weggelaten en daar staat niets over schatten.
  • Het feit dat de door Vattenfall geschatte8 waarden afwijken van de werkelijke meterstanden is niet fout, dat is goed. Vattenfall doet dat al jaren zo en gaat dit dus niet corrigeren.

5.3. Citaat uit email van Vattenfall op 1-11-2022 n.a.v. het telefoongesprek

U heeft ons gevraagd uw jaarafrekening te corrigeren. Dit gaat over het adres xxx. Via deze e-mail laat ik u weten dat uw meterstand niet is aangepast. De meterstand op uw jaarafrekening is uitgelezen en daarom correct.

Dit is tevens het volledige inhoudelijke deel van de email.

6. Conclusies

  1. Om een eerlijke prijs te berekenen voor de afgenomen energie wanneer tijdens het rekeningjaar de prijs verandert, is de meterstand van die datum nodig. Vattenfall lijkt dat ook te weten, want het staat (meestal) in de bijlage van de Jaarafrekening.
  2. Bij meters die op afstand uitgelezen kunnen worden, kunnen die data worden gebruikt, anders moet de klant worden gevraagd de meterstand door te geven.
  3. Vattenfall verzuimt de beschikbare, op afstand uitgelezen data hiervoor te gebruiken. Ook verzuimen ze de consument te vragen om de meterstand door te geven. In plaats daarvan schatten ze de meterstand.
  4. In ons geval zijn vier meterstanden geschat: die van verwarming, warm water, stroom normaal en stroom dal. Alle vier vallen ze in ons nadeel uit,9 variërend van slechts 0,3% tot 32%. Onze totale jaarafrekening voor 2021–2022 valt 17% hoger uit dan wat we hebben afgenomen.
  5. Vattenfall heeft een online formulier voor correcties van de meterstanden. Als je dat invult krijg je een telefoontje van Vattenfall dat Vattenfall meterstanden en jaarafrekeningen niet corrigeert en dat al jaren verzonnen meterstanden worden gebruikt om jaarafrekeningen op te stellen.

7. Vragen zij zijn gebleven of juist zijn ontstaan

  1. Waarom mag je volgens Vattenfall niet in de Tarievenspecificatie kijken, waar wordt uitgelegd hoe de gehanteerde prijs tot stand komt?
  2. Zouden er meer (honderdduizenden, miljoenen?) huishoudens in Nederland zijn die 17% teveel betalen voor de afgenomen energie?
  3. Waarom heeft Vattenfall een correctieformulier voor meterstanden als ze nooit meterstanden corrigeren?

Voetnoten:

1

Maar in de Jaarafrekening worden niet de juiste energieprijzen gebruik, b.v. €0,07 en €0,168 per kWh teruggeleverde stroom, maar prijzen die daarvan afwijken. De Tarievenspecificatie laat zien dat deze prijs wordt bepaald met behulp van de geschatte meterstanden. Die geschatte meterstanden wijken af van de werkelijke meterstanden.

2

Slechts twee zijn relevant doordat we meer stroom terugleveren dan afnemen. Hierdoor zijn de prijzen om stroom te kopen niet belangrijk, maar dat blijkt pas aan het eind van het jaar.

3

Wij meten iedere 10 seconden het verbruik via de P1-poort en een mini-pc-tje.

4

Het is zelfs erger dan dat: ze hebben alleen de tussenstanden van teruglevering geschat, die van inkomende stroom komen helemaal niet voor. Toch kan Vattenfall het verschil berekenen!

5

Het dagelijks (en uurlijks) verbruik is te vinden op Mijn Vattenfall: ga naar https://www.vattenfall.nl/service/mijn-vattenfall/, log in, en volg in de menu's b.v. verbruik > stroom > uur > lijst. In het blokje Meterstanden rechtsonder, klik op Bekijk meterstanden om je meterstanden te bekijken of downloaden (zie Figuur 2).

6

Dat bleek bij nalezen ieder kwartier te zijn.

7

Ik heb geen idee waarom dit relevant is voor de huidige jaarafrekening of waarom deze dame deze waarden wil hebben als Vattenfall ze toch negeert…

8

Nietes!

9

De kans dat dit toeval is, is 6,25%.

Datum: 2022-10-31

Auteur: Marc van der Sluys

Emacs 28.2 (Org mode 9.6.3)